تابلو برق توزیع و انواع آن
استقرار برق در یک ساختمان یا فضای صنعتی امری بسیار حیاتی است که نیاز به توجه به جزئیات فنی دارد. برای این منظور، تابلو برق به عنوان یک مجموعه تجهیزات الکتریکی معرفی می‌شود که در آن تجهیزات مربوط به توزیع و کنترل انرژی الکتریکی نصب می‌شوند. این تجهیزات ممکن است در فضای بسته فلزی یا فضای دیگری نصب شوند، که به عنوان برق مجموعه تعریف می‌شود.
استفاده از تابلوهای برق توزیع از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا طراحی صحیح آنها به افت ولتاژ، جریان‌های اضافی، و مسائل ایمنی پیشگیری می‌کند. تابلوهای برق توزیع با توجه به نیازها و مشخصات مختلف سیستم، انواع متنوعی دارند.
از جمله انواع تابلوهای برق توزیع می‌توان به تابلوهای فشارضعیف، فشارمتوسط، و تابلوهای توزیع دستوری اشاره کرد. هر یک از این انواع با توجه به نیازها و شرایط خاص، در سیستم‌های مختلف به کار می‌روند.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی، تابلوهای برق توزیع امروزی با امکانات هوشمند و سیستم‌های مانیتورینگ پیشرفته ترکیب شده‌اند. این امکانات به مدیران سیستم برق و تعمیرکاران اجازه می‌دهد که عملکرد سیستم را بهبود بخشند و در مواقع اضطراری به سرعت واکنش نشان دهند.
اهمیت استفاده از تابلوهای برق توزیع در صنعت، ادارات، و ساختمان‌ها به دلیل ارتقاء کارایی سیستم برق و حفاظت از تجهیزات الکتریکی بیش از پیش مشخص است. بنابراین، انتخاب و استفاده از تابلوهای برق توزیع با توجه به نیازها و استانداردهای مربوط، اساسی برای اطمینان از عملکرد بهینه سیستم برق میباشد.
تابلو برق چیست؟
تابلو برق، یک مجموعه تجهیزات الکتریکی حیاتی است که برای توزیع و کنترل انرژی الکتریکی در محیط‌های مختلف به کار می‌رود. این مجموعه در فضایی مخصوص نصب می‌شود و تجهیزات برقی متنوع در آن قرار می‌گیرند، از جمله تجهیزات برق برای کنترل و نیرو رسانی.
تعریف تابلو برق نیاز به توجه به جزئیات فنی دارد، زیرا این فضا برای موقعیت‌گذاری تجهیزات برقی طراحی شده است. این تجهیزات ممکن است در فضای بسته فلزی یا دیگر انواع فضاها نصب شوند. اصطلاح “تابلو برق” نه تنها به فضای بسته فلزی اشاره دارد بلکه به هر نوع فضایی که تجهیزات برقی در آن نصب می‌شود، اطلاق می‌شود.
تابلو برق به عنوان یک کابینت الکتریکی یا الکترونیکی تعبیه شده است، که دارای کلیدها، دستگیره‌های کنترلی، و ابزارهای نمایش است. این تجهیزات الکتریکی در تابلو برق جهت جلوگیری از شوک الکتریکی به کاربران و حفاظت از تجهیزات در برابر شرایط محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دلایل استفاده از تابلو برق و ارتقاء تجهیزات در یک محیط:
هدف اصلی از استفاده از تابلو برق، ایجاد امکان کنترل و حفاظت به صورت مطمئن و دقیق است. این تجهیزات فراهم می‌کنند که سیستم‌های الکتریکی به هم پیوسته عمل کرده و همچنین با کمترین هزینه ممکن بهره‌مندی از این سیستم‌ها فراهم شود.
تعمیر، سرویس و نگه‌داری تجهیزات به وسیله تابلو برق بسیار آسان و سریع می‌شود. این امکان به مدیران و تکنسین‌ها این امکان را می‌دهد که به سرعت و با کارآیی مسائل فنی را حل کرده و عملکرد سیستم‌های الکتریکی را بهبود بخشند.
علاوه بر این، تأمین ایمنی سیستم و حفاظت از موجودات زنده نیز از جمله اهداف مهم استفاده از تابلو برق میباشد. این تجهیزات به وفور اقدامات ایمنی و حفاظتی را اجرا کرده و از ورود خطرات الکتریکی به سیستم جلوگیری می‌کنند، همچنین از نظر ایمنی موجودات زنده نیز تدابیر لازم را فراهم می‌کنند.
انواع تابلوهای برق بر اساس سطح ولتاژ
تابلوهای برق، بر اساس سطح ولتاژ، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
تابلو برق فشار متوسط: مروری بر ویژگی‌ها
تابلوهای برق فشار متوسط عمدتاً در سطح ولتاژ ۱ تا ۳۶ کیلوولت قرار دارند و به صورت چند سلولی با دقت مونتاژ می‌شوند. این تجهیزات حائز اهمیت بالایی برای مدیریت امنیت و کنترل سیستم‌های الکتریکی در این سطح ولتاژ می‌باشند.
در داخل تابلوهای فشار متوسط، انواعی از کلیدهای قدرت یا دژنکتور، ترانسفورماتورهای اندازه‌گیری جریان و ولتاژ، کلیدهای جداکننده زمین، کنتاکتورهای فشار متوسط، رله‌ها، باس بار، و لوازم و تجهیزات کنترلی متنوع نصب می‌شوند. این تجهیزات تضمین می‌کنند که سیستم‌های برق در این سطح ولتاژ به صورت دقیق و ایمن مدیریت شوند و همچنین قابلیت ارتقاء و سرویس آسان در مواقع نیاز را فراهم می‌سازند.
تابلوی فشار ضعیف: استاندارد IEC60439-1
تابلوی فشار ضعیف، به مطابقت با استاندارد IEC60439-1، یک تجهیز ترکیبی است که از یک یا چند وسیله قطع و وصل فشار ضعیف همراه با تجهیزات کنترلی، اندازه‌گیری، نشانگر، حفاظتی، تنظیم کننده، و دیگر وسایل مرتبط با خود تشکیل شده است. این تجهیزات به نحوی کامل نصب و سوار شده و تمام اتصالات الکتریکی و مکانیکی داخلی و قطعات ساختمانی را در بر می‌گیرد.
تابلوهای فشار ضعیف بعد از تبدیل ولتاژ فشار قوی به ولتاژ فشار ضعیف در پست‌های ترانس استفاده می‌شوند. معمولاً ولتاژ نامی این تابلوها در جریان متناوب از ۱۰۰۰V و فرکانس ۱۰۰۰Hz و در جریان مستقیم ولتاژ نامی آنها از ۱۵۰۰V بیشتر نمی‌شود. این تنوع در مصرف کننده‌ها نیازمندی‌های مختلف را برآورده ساخته و اندازه و طراحی تابلوهای فشار ضعیف را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به همین دلیل، تابلوهای فشار ضعیف با ابعاد استاندارد تهیه شده و با توجه به نیاز، به کلیدهای خودکار یا ترکیبی از کلید و فیوزهای متعدد و همچنین دستگاه‌های اندازه‌گیری و غیره برای مدارهای خروجی تجهیز می‌شوند.
این تابلوها از جنس عایق، چدن، ورقه‌های آهن ساخته شده و در اشکال مختلف، از جمله دیواری، توکار و روکار، و همچنین ایستاده برای فضاهای آزاد یا سرپوشیده ساخته می‌شوند.
انواع تابلوهای فشار ضعیف
تابلوهای فشار ضعیف، با سطح ولتاژ کمتر از ۱۰۰۰ ولت، از نظر ولتاژ نامی اغلب تا ۶۹۰ ولت و ولتاژ سرویس تا ۵۰۰ ولت تعریف می‌شوند. این تابلوها اکثراً در سه نوع متداول تولید می‌شوند:
الف) تابلوی دیواری (Wall Mounted)
ب) تابلوی ایستاده ثابت (Free Standing)
پ) تابلوی ایستاده کشویی
تابلوهای فشار ضعیف، که در برق ساختمان به کار می‌روند، با در نظر گرفتن مکان و نقش آنها در سیستم کنترل و توزیع برق به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- تابلوی اصلی فشار ضعیف:
در این تابلو، به طور مستقیم به پست برق و فشار ضعیف ترانس متصل شده و مسئولیت توزیع و کنترل برق مجموعه را برعهده دارد.
- تابلوهای نیمه اصلی فشار ضعیف:
این تابلوها بخشی از مجموعه را توزیع کرده یا از تابلوی اصلی تغذیه می‌شوند و برای بلوک‌های ساختمانی یا بخش‌های مستقل استفاده می‌شوند.
- تابلوهای فرعی تأسیسات و تجهیزات:
مورد استفاده در ساختمان‌ها مخصوصاً برای توزیع و کنترل سیستم‌های برقی ویژه مانند موتورخانه و آشپزخانه که از تابلوی اصلی تغذیه می‌شوند.
- تابلو فرعی روشنایی:
این تابلوها جهت توزیع و کنترل برق روشنایی و پریزهای عمومی به کار می‌روند و از تابلوی اصلی تغذیه می‌شوند.
انواع تابلوهای توزیع برق بر اساس کاربرد
- تابلو توزیع نیرو و روشنایی برای نصب در محوطه باز
- تابلو تمام بسته (جهت نصب در فضای سرپوشیده)
الف) تمام بسته ایستاده:
این نوع تابلو به صورت مستقل روی کف زمین یا کف ساختمان قرار می‌گیرد و نیازی به اتکا به دیوار ندارد. این ویژگی آن را مناسب برای فضاهای بدون دیوارهای سرپوشیده می‌کند.
ب) تمام بسته دیواری:
تابلوی دیواری به صورت توکار یا روکار نصب می‌شود و ابعاد مختلفی را شامل می‌شود. دسترسی به این تابلو از قسمت جلویی آن امکان‌پذیر است. این نوع تابلو برای کنترل مدارهای فرعی، نورپردازی و نیرو مناسب است و شامل شینه، کلیدها و تجهیزات حفاظت در برابر افزایش بار می‌شود.
تابلوهای توزیع برق تمام بسته ایستاده: دسته‌بندی و ویژگی‌ها
تابلوهای توزیع برق تمام بسته ایستاده یکی از نوع‌های پرکاربرد تابلوها در سیستم‌های برق می‌باشند و دارای انواع مختلفی هستند که در دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند.
تابلو توزیع برق ایستاده قابل دسترسی از جلو:
در این نوع تابلو، دسترسی به فرمان، تعویض فیوز و لوازم، اتصالات سرکابل و کابل‌های ورودی و خروجی، و سیم‌ها و… تنها از طریق قسمت جلوی تابلو امکان‌پذیر است. این تابلو ممکن است یک یا چند سلول را شامل شود.
در این حالت، معمولاً یک درب کوچک به نام “در کناری” در کنار درب اصلی تابلو تعبیه شده است و اتصالات کابل‌ها به فیدرها از طریق این در کناری انجام می‌شود. نحوه ورود سرکابل‌های ورودی و خروجی به سلول‌ها می‌تواند به دو صورت از بالا و از پایین باشد.
تابلو توزیع برق ایستاده قابل دسترسی از پشت
در تابلوهای توزیع برق ایستاده قابل دسترسی از پشت، دسترسی به منظور تعویض تجهیزات و اتصالات کابل و سیم و … از سوی پشت تابلو امکان‌پذیر است. این نوع تابلوها طراحی شده‌اند تا از جلوی تابلو برای انجام فرآیندهای اندازه‌گیری و فرمان‌دهی استفاده شود. این ترتیب باعث سهولت در تعمیرات و تغییرات فنی شده و در عین حال، امکان مدیریت کابل‌ها و اتصالات از پشت تابلو فراهم می‌شود.
تابلو توزیع برق تمام بسته ایستاده چند خانه‌ای
در تابلوهای توزیع برق تمام بسته ایستاده چند خانه‌ای، هر سلول به منظور فرمان ماشین‌آلات، نصب کلیدهای متفاوت، فیوزها و لوازم اندازه‌گیری، شینه کشی عمودی و قابل خانه‌بندی متغیر دارد. این تابلوها دارای شینه اصلی افقی نیز هستند که امکان توسعه به چند سلول را فراهم می‌کند. این ویژگی‌ها باعث افزایش انعطاف‌پذیری و تنظیمات مختلف در سیستم توزیع برق می‌شود.
تابلو توزیع برق تمام بسته ایستاده چند جعبه‌ای
تابلوهای توزیع برق تمام بسته ایستاده چند جعبه‌ای از اجزایی مانند شینه، فیوز، کلیدها و … تشکیل شده‌اند، و هر یک از این اجزا در قطعات مساوی با جعبه‌های چدنی یا فولادی ساخته شده‌اند. این جعبه‌ها به یکدیگر متصل شده و تابلو از اتصال این جعبه‌ها به یکدیگر ایجاد می‌شود. این طراحی باعث ایجاد ساختار محکم و قابل اطمینان در تابلو توزیع می‌شود.
انواع تابلو توزیع برق تمام بسته دیواری
- تابلو دیواری با نصب به صورت توکار:
در این نوع تابلو، به دیوار نصب شده و به صورت توکار قرار می‌گیرد. این سبک نصب باعث افزایش سهولت در دسترسی به تجهیزات و امکان تعمیرات می‌شود.
- تابلو دیواری با نصب به صورت روکار:
تابلو در این حالت به دیوار نصب شده و به صورت روکار، بدون هیچ پوششی از دیوار بیرون می‌آید. این نوع نصب ظاهر زیبا و مدرنی را به تابلو اضافه می‌کند و امکان دسترسی به تجهیزات نیز حفظ می‌شود.
طبقه‌بندی انواع تابلو توزیع برق از نظر روش نصب
- تابلو اصلی توزیع نیروی برق فشار ضعیف:
– ایستاده قابل دسترسی از جلو
– ایستاده قابل دسترسی از پشت
- تابلو نیم اصلی توزیع نیروی برق فشار ضعیف:
– ایستاده قابل دسترسی از جلو
– ایستاده قابل دسترسی از پشت
- تابلو اصلی توزیع نیروی برق فشار ضعیف:
– نوع ایستاده چند خانه‌ای
- تابلو نیم اصلی توزیع نیروی برق فشار ضعیف:
– نوع ایستاده چند خانه‌ای
- تابلو توزیع نیروی برق:
– نوع ایستاده چند جعبه‌ای
- تابلو توزیع فرعی نیروی برق:
– نوع دیواری
- تابلو توزیع نیرو و روشنایی:
– نصب در محوطه باز
جمع‌بندی از انواع تابلو توزیع نیروی برق
در این مقاله از الکتروشایلی ، مفاهیم و انواع مختلف تابلوهای برق بررسی شدند. تعریف تابلو برق و اهمیت آن در توزیع انرژی برق تشریح شد. انواع تابلوها از نظر سطح ولتاژ، نحوه نصب، و کاربرد در سیستم‌های الکتریکی مختلف مورد بررسی قرار گرفتند. با توجه به نیازهای مختلف صنایع و ساختمان‌ها، انتخاب و استفاده از تابلوهای برق مناسب، تأمین امان و بهره‌وری در توزیع نیروی برق را تضمین می‌کند.
