کلید سلکتوری یا گردان چیست + راهنمای خرید
کلیدهای سلکتوری یا گردان یک نوع کلید الکتریکی هستند که در انواع صنایع و سیستم‌ها به کار می‌روند. این نوع کلید ابتدا در دهه ۸۰ میلادی معرفی شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت. ساختار ابتدایی این کلیدها از پین‌ها تشکیل شده بود که به تدریج شکل و ساختار مدرن‌تری پیدا کرد. این کلیدها ابتدا در انگلستان معرفی شدند و امروزه در مختلف صنایع و کاربردها از جمله صنایع برق، اتوماسیون، و کنترل‌های صنعتی به کار می‌روند.
کلیدهای سلکتوری به عنوان ابزاری حیاتی در سیستم‌های کنترل و ایمنی استفاده می‌شوند. طراحی متنوع این کلیدها امکان انتخاب و جابه‌جایی بین چند حالت یا عملکرد را فراهم می‌کند. این مقاله با بررسی جزئیات و ویژگی‌های این کلیدها به همراه یک راهنمای خرید جامع، به شما کمک می‌کند تا به بهترین شکل از این تجهیزات مهم در پروژه‌ها و سیستم‌های خود استفاده کنید.
کلید سلکتوری چیست؟
کلید گردان یا کلید سلکتوری به عنوان یکی از کلیدهای بسیار کاربردی در صنایع گوناگون تلقی می‌شود. این نوع کلید اکثراً در محدوده ولتاژ پایین استفاده می‌شود و برای تغییر وضعیت و کنترل مدارهای الکتریکی به کار می‌رود. همچنین، در قطع و وصل کردن سه فاز یا جهت چرخش راستگرد و چپگرد موتورها نیز از کلیدهای گردان استفاده می‌شود.
اگر بخواهیم به تعبیر ساده‌تری از کلید سلکتوری یا کلید گردان دست پیدا کنیم، می‌توانیم بگوییم که این نوع کلید دارای عملکرد نیمه مستقل دستی است. به طور کلی، کلید یا سوئیچ به عنوان وسیله‌ای تلقی می‌شود که جریان را قطع و وصل می‌کند. در اینجا، عبارت عمل نیمه مستقل دستی به اعمال مستقیم انرژی یا فشار به صورت دستی اشاره دارد.
یکی از دلایل محبوبیت کلید گردان در تابلوهای برق صنعتی و سیستم‌های فرمان، عملکرد ساده و هزینه مقرون به صرفه آن است. کلید سلکتوری از مواد مقاوم در برابر سایش تولید شده است و سوئیچ‌های چرخشی آن برای قطع یا اتصال عملیات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کلیدها در رانش جریان الکتریکی، وقفه در سوئیچینگ و کنترل موتورها به کار می‌روند.
تنوع گسترده انواع کلیدهای سلکتوری
کلیدهای گردان، در خطوط تولید و دستگاه‌های صنعتی مختلف، جایگاه ویژه‌ای دارند. این تنوع نه تنها از جنبه‌های کاربردی بلکه از نظر انواع نیز بسیار گسترده است. در زیر به معرفی انواع کلیدهای سلکتوری پرداخته‌ایم:
- کلید گردان یک‌طرفه (01):
این نوع کلیدها برای جهت‌دهی یک‌طرفه در مدارهای الکتریکی به کار می‌روند.
- کلید گردان دوطرفه (02):
کلیدهای دوطرفه برای جهت‌دهی در دو جهت مختلف مدارها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- کلید گردان ستاره– مثلث:
این نوع کلید برای کنترل موتورهای الکتریکی به شکل ستاره یا مثلث استفاده می‌شود.
- کلید آمپرمتر:
برای اندازه‌گیری جریان الکتریکی از این نوع کلیدها استفاده می‌شود.
- کلید ولت‌متر:
این کلیدها برای اندازه‌گیری ولتاژ الکتریکی به کار می‌روند.
- کلید گردان چپگرد– راستگرد تک‌فاز:
برای کنترل جهت چرخش موتورهای تک‌فاز از این نوع کلیدها استفاده می‌شود.
- کلید گردان چپگرد– راستگرد سه‌فاز:
مورد استفاده در کنترل موتورهای سه‌فاز با جهت چرخش چپگرد و راستگرد.
- کلید گردان دالاندر:
برای کنترل جهت دالاندرها در سیستم‌های الکتریکی به کار می‌رود.
- کلید گردان چندحالته:
این کلیدها قابلیت تغییر چند حالته در مدارهای الکتریکی را فراهم می‌کنند.
هر یک از این انواع کلیدهای سلکتوری با کدهای مخصوص خود در بازار شناخته می‌شوند، بنابراین در هنگام خرید، توجه به این کدها امری ضروری است.
تفکیک انواع کلیدهای سلکتوری بر اساس عملکرد
کلیدهای گردان یا سلکتوری، از نظر عملکرد، به اقسام متعددی تقسیم می‌شوند. در ادامه به معرفی این انواع می‌پردازیم.
- کلید یک پل تک راهه (تک حالته):
این نوع کلید گردان، یا همان سوئیچ ضامن، برای قطع یا اتصال بین دو ترمینال به کار می‌رود. این کلید دارای یک ورودی و یک خروجی است، همچنین یک چراغ و اتصالی که در حالت روشن بودن چراغ، جریان از پایانه‌ها عبور می‌یابد.
- کلید یک پل دو راهه (دو حالته):
این نوع کلید سلکتوری، با سه ترمینال، یک ورودی و دو ترمینال خروجی را فراهم می‌کند. از ترمینال COM برای کنترل مدار سه‌طرفه استفاده می‌شود.
- کلید دو پل تک راهه (تک حالته):
این کلید گردان دو پله دارای دو مدار جداگانه است و با یک فشار، دو مدار متفاوت همزمان را کنترل می‌کند. با چهار ترمینال، دو ورودی و دو خروجی را به ارمغان می‌آورد و برای روشن یا خاموش کردن دو مدار به‌کار می‌رود.
- کلید دو پل دو راهه (دو حالته):
در این نوع کلید سلکتوری، دو مدار جداگانه با دو ورودی و دو خروجی به یکدیگر متصل می‌شوند. سوئیچ موجود در این کلید به تعداد راه‌ها کنترل می‌کند و مسیریابی کنتاکت‌ها را مدیریت می‌کند.
هر یک از این انواع کلیدهای سلکتوری با ویژگی‌های خاص خود، در انواع مدارها و سیستم‌های الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربرد گسترده کلید سلکتوری
کلید سلکتوری یا گردان چه کاربردهایی در صنایع مختلف دارد؟ این سوال ممکن است شما را به تفکر وادار کند. کلیدهای گردان یا سلکتوری در حوزه‌های متعددی از جمله:
- تولید پلاستیک، شیشه و فلزات:
در صنایع تولید مواد مانند پلاستیک، شیشه و فلزات، کلیدهای سلکتوری برای کنترل مدارها و تغییر وضعیت‌ها به کار می‌روند.
- بسته‌بندی، انبارداری، حمل و نقل مواد و جابجایی وسایل:
در فرآیندهای بسته‌بندی، انبارداری، حمل و نقل مواد و جابجایی وسایل مختلف، کلیدهای سلکتوری برای اجرای دقیق وظایف مختلف به‌کار می‌روند.
- تولید تجهیزات سنگین و ماشین‌آلات:
صنایع تولید تجهیزات سنگین و ماشین‌آلات از کلیدهای گردان برای کنترل و عملکرد بهینه استفاده می‌کنند.
- صنایع غذایی و نوشیدنی‌ها:
در فرآیندهای تولید محصولات غذایی و نوشیدنی، کلیدهای سلکتوری برای مدیریت دقیق فرآیندهای تولید به کار می‌روند.
- پالایش و فرآوری و استخراج نفت و گاز:
در صنایع پالایش و فرآوری نفت و گاز، کلیدهای گردان برای کنترل تجهیزات و فرآیندهای مختلف استفاده می‌شوند.
- صنایع خودروسازی:
در تولید خودروها و قطعات مرتبط، کلیدهای سلکتوری برای کنترل و تنظیم عناصر مختلف از جمله روشنایی و جهت‌دهی استفاده می‌شوند.
تشریح عملکرد اینترلاک در کلید سلکتوری
کلیدهای ایمنی گردان، با داشتن دسته‌های قرمز و زرد، امکان ایجاد حالت اینترلاک را دارند. این حالت اینترلاک به معنای این است که هنگامی که کلید در حالت قطع قرار می‌گیرد، درب تابلو باز می‌شود. علاوه بر این، کلیدهای سلکتوری با اینترلاک می‌توانند نشانه‌گذاری و قفل را در حالت قطع داشته باشند.
کلیدهای سلکتوری اینترلاک چه زمانی در تجهیزات داخلی تابلو قابل استفاده هستند؟ این کلیدها هنگامی مورد استفاده قرار می‌گیرند که در حالت قطع قرار گرفته باشند، بدین ترتیب این کلیدهای ایمنی قابل قطع زیر بار نامی هستند و می‌توانند جریان بزرگ‌ترین الکتروموتور در شبکه را قطع کنند.
راهنمای نصب و سیم‌بندی کلیدهای سلکتوری
کلید سلکتوری به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود و هر یک از این انواع نیاز به نصب و سیم‌بندی خاص خود دارند. در ادامه، به بررسی این نحوه نصب و سیم‌بندی خواهیم پرداخت.
- کلید گردان چندحالته:
این نوع کلیدهای گردان یا سلکتوری دارای ساختار ساده‌ای هستند. ورودی‌ها و خروجی‌های متعددی دارند که به یکدیگر متصل می‌شوند. خروجی‌ها به مصرف‌کننده‌های جداگانه متصل می‌شوند. قرار دادن کلید در حالت یک، مصرف‌کننده یک را روشن می‌کند، و قرار دادن آن در حالت دو، مصرف‌کننده دو را روشن می‌کند. در این حالت، مصرف‌کننده یک خاموش می‌شود و این فرآیند ادامه می‌یابد.
- کلید سلکتوری ستاره – مثلث:
این نوع کلیدها دارای 3 ورودی اصلی و 6 خروجی هستند که به الکتروموتور متصل می‌شوند.
- کلید گردان چپگرد – راستگرد سه‌فاز:
ساختار این کلیدها بر اساس تغییر دور موتور سه‌فاز طراحی شده است. این کلیدها حالت‌های یک، دو و صفر دارند. حالت صفر برای خاموش کردن مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین حالت یک برای چپگرد و حالت دو برای راستگرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
توجه به جزئیات جعبه محافظ کلید گردان
کلیدهای گردان، در معرض گردوغبار، آب، و عوامل محیطی دیگر هستند، بنابراین نیاز به پوشش محافظ دارند. جهت حفاظت از این کلیدها، امروزه اکثراً از جعبه محافظ بهره می‌برند. جعبه محافظ کلید سلکتوری با ظرفیت‌های 16 تا 100 آمپر تولید می‌شود و در صنایع ماشین‌آلات و تاسیسات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جعبه‌های محافظ برای جلوگیری از پخش آب و گردوغبار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
استفاده از جعبه محافظ به مزایای فراوانی منجر می‌شود؛ این محافظ‌ها دارای بدنه مقاومی بوده و نیازی به نصب روکار یا تابلو برق ندارند. همچنین، ویژگی عایقی آنها از برق‌گرفتگی جلوگیری می‌کند.
نکات کلیدی در خرید کلید گردان
برای انتخاب مناسب‌ترین کلید سلکتوری، نکات زیر را در نظر بگیرید. این کلیدها جهت تأمین برق دستگاه‌های صنعتی و تجهیزات متنوع به کار می‌روند و انتخاب صحیح آنها تأثیر زیادی در ایمنی و تأمین انرژی دستگاه‌های صنعتی دارد.
- کیفیت ساخت: از کلیدهای با کیفیت برخوردار شوید که مقاومت بالا و ساختار پایداری داشته باشند.
- مقاومت به عوامل محیطی: اطمینان حاصل کنید که کلید انتخابی شما مقاومت کافی در برابر گردوغبار و آب داشته باشد.
- نوع و کاربرد: با توجه به نیازهای خود، نوع کلید و کاربردهای آن را ارزیابی کنید.
سخن نهایی
با تمام اطلاعاتی که ارائه دادیم، حالا می‌توانی کلید سلکتوری خود را با اطمینان و درستی انتخاب کنی. این تجهیزات اساسی در صنعت برق باعث بهره‌وری بیشتر و تأمین انرژی دستگاه‌های مختلف می‌شوند. با در نظر گرفتن نکات انتخاب و استفاده از انواع مختلف کلیدهای سلکتوری، به راحتی می‌توانید نیازهای خود را برآورده کنید و در دنیای صنعت تأثیرگذار باشید.
